Włóż kartridż do gniazda EXPANSION PORT (pierwsza z prawej strony) i włącz zasilanie. Na ekranie monitora zostanie wyświetlone menu języka LOGO-84:

Naciskając na klawiaturze pierwszą literę odpowiedniego napisu decydujesz, którą opcję chcesz wybrać.
Na początek naciśnij literę A dla dodania nowej linii programu. Na ekranie monitora pojawi się napis:

Teraz napisz PEN DOWN (opuść pisak). Sprawdź poprawność napisu; jeśli popełniłeś błąd, użyj klawisza DELete (prawy skrajny na górze), skasuj błąd i napisz poprawnie. Teraz naciśnij RETURN, aby wprowadzić tę linię do pamięci komputera. C-64 poprosi Cię o wprowadzenie drugiej linii programu ENTER LINE 2 i wypisze znak zapytania oraz mrugającą gwiazdkę. Napisz teraz TEXT WITAJ !!! i naciśnij RETURN. Tym sposobem napisałeś pierwszy program!
C-64 zapyta Cię o trzecią linię: ENTER LINE 3, zignoruj to i naciśnij RETURN, program powróci do LOGO-64 MENU. Upewnij się, że program, który przed chwilą napisałeś znajduje się w pamięci komputera. Naciśnij L aby wylistować program. Na ekranie pojawi się pytanie:

Jeśli chcesz wylistować cały program, naciśnij RETURN. Na ekranie zobaczysz napis:

1 i 2 nazywamy numerami linii programu. Wszystkie programy w LOGO-64 mają każdy rozkaz w osobnej linii, a linie numerowane są od 1 w górę. Ponieważ Twój pierwszy program miał tylko dwie linie, komputer przyporządkował im numery 1 i 2.
Naciśnij RETURN. Monitor powróci do LOGO-64 MENU. Spróbuj polecić komputerowi aby wykonał napisany przed chwilą program. Naciśnij E. Ekran zostanie wyczyszczony. W lewym górnym rogu pojawi się gwiazdka symbolizująca żółwia-logo i wykonany zostanie napis WITAJ !!!. Po skończeniu napisu program powróci do LOGO-64 MENU.
Teraz spróbuj zatrzymać napis na ekranie. Naciśnij A ponieważ będziesz musiał dodać jeszcze jedną linię do programu. Zostaniesz poproszony o wprowadzenie linii numer 3 "ENTER LINE 3. Napisz STOP i naciśnij klawisz RETURN. C-84 poprosi Cię o wprowadzenie linii numer 4, ale ponieważ na razie chcesz skończyć dopisywanie, naciśnij RETURN i komputer powróci do LOGO-64 MENU.
Teraz każ wykonać ten program, naciskając literę E. Napis WITAJ !!! zostanie na ekranie dopóki nie naciśniesz klawisza RETURN. Dopiero wtedy program powróci do LOGO-64 MENU. Dopisz kilka następnych linii do twojego programu:

Jeśli nie jesteś pewien jak dopisać te linie do programu, wróć do początku i sprawdź w jaki sposób dopisałeś linię nr 3.
Wykonaj ten program. Zobaczysz napis WITAJ !!!, naciśnij RETURN, żółw przesunie się w dół ekranu i narysuje prostokąt o boku równym 5 odstępów. Rysunek zostanie wykonany znakiem + gdyż tak kazałeś w linii nr 4.
Przyjrzyj się linii nr 6, MOVE TO 6-3. Czy rozumiesz znaczenie cyfr 6-3? Aby przesuwać żółwia po ekranie, musimy umieć nazwać każde miejsce na ekranie monitora. Wyobraź sobie, że ekran jest pokratkowaną kartką papieru, na której narysowano 25 rzędów i 40 kolumn. Wykonaj program, żółw przesunie się o 6 rzędów i o 3 kolumny i dopiero tam zacznie rysować prostokąt.
Wprowadź następne zmiany do programu. Naciśnij RETURN aby powrócić do MENU, teraz naciśnij literę R aby zamienić linię programu. Komputer zapyta Cię którą linię chcesz wymienić, napisz 3, na ekranie zobaczysz starą linię nr 3 oraz prośbę o wprowadzenie nowej linii - NOW ENTER NEW LINE.
Napisz PEN UP i naciśnij RETURN, ekran powróci do MENU, przez wylistowanie sprawdź czy zmiana została wprowadzona do programu.
Wykonaj program. Zobaczysz, że żółw napisze "WITAJ !!!", a następnie przemieści się do szóstego rzędu i trzeciej kolumny i tam zacznie poruszać się po obwodzie prostokąta lecz nie pozostawi na ekranie żadnego śladu.
Wylistuj jeszcze raz cały program, aby zobaczyć dlaczego żółw nie pozostawił na ekranie rysunku.

Odpowiedź jest łatwa, żółw pozostawia na ekranie rysunek gdy wydasz mu komendę PEN DOWN, a nie pozostawia rysunku po komendzie PEN UP. Tak więc jeśli chcesz narysować prostokąt, musisz znaleźć sposób na umieszczenie komendy PEN DOWN między liniami 6 i 7.
Aby to wykonać, naciśnij klawisz RETURN i skorzystaj z instrukcji INSERT w LOGO-64 MENU.
Naciśnij literę I, komputer zapyta clę o numer linii przed którą chcesz umieścić dodatkową linię - BEFORE LINE #?. Napisz 7, ponieważ dodatkową linię powinieneś umieścić między liniami 6 i 7. Wprowadź rozkaz PEN DOWN i naciśnij RETURN. Program zapyta cię o linię nr 8. Ponieważ nie chcesz wprowadzać więcej nowych linii, naciśnij jeszcze raz RETURN i powróć do MEHU. Naciśnij klawisz L aby wylistować ostateczną wersję twojego pierwszego programu:

Zauważ, że linia którą dodatkowo wstawiłeś do programu ma numer 7, a wszystkie linie następujące po niej zostały automatycznie przenumerowane.
Teraz możesz swój pierwszy program zapisać na kasecie lub dyskietce. Naciśnij klawisz RETURN, program powróci do MENU, wybierz opcję SAVE naciskając literę S. C-64 zapyta clę czy chcesz dokonać zapisu na kasecie czy na dyskietce - TAPE 0R DISK. Zapiszmy program na kasecie, w tyra celu naciśnij literę T i RETURN. Komputer zapyta Cię czy kaseta jest gotowa do zapisu - IS TAPE READY? i wyświetli literę Y. Jeżeli magnetofon jest gotowy do zapisu naciśnij klawisz RETURN na klawiaturze, a następnie RECORD i PLAY w magnetofonie. Po zapisaniu programu na kasecie ekran powróci do LOGO-64 MENU.

Dla ugruntowania wiadomości zawartych w lekcji nr 1 zapoznaj się z tłumaczeniem użytych w tekście słów i zwrotów:

ĆWICZENIA

1. Spróbuj zmienić kolor, rodzaj znaku wykorzystywanego przez żółwia podczas rysowania, położenie i kształt rysunku. Spróbuj użyć znaków graficznych po komendzie TEXT [znaki graficzne uzyskasz przez naciśnięcie klawisza COMMODORE łącznie z dowolną literą].
2. Wybierz opcję DELETE, spróbuj skasować napisany program. Pamiętaj, że zawsze możesz wczytać kopię programu z kasety.
3. Napisz nowy program drukujący twoje imię na ekranie, a następnie obrysuj je prostokątem z czerwonych serduszek.)

Aby zacząć drugą lekcję przyjrzyj się ponownie MENU:

Chcemy znowu wprowadzić nowe zmiany do programu z poprzedniej lekcji. Program nagrałeś na kasecie, włóż ją do magnetofonu, naciśnij literę G. C-64 zapyta Cię czy chcesz używać kasety czy dyskietki i wyświetli mrugającą literę T dla kasety. Ponieważ program nagrałeś na niej, naciśnij tylko RETURN. Komputer ponownie zapyta czy jesteś gotowy, Jeśli tak, to znowu naciśnij RETURN. C-64 poprosi byś nacisnął klawisz PLAY w magnetofonie - PRESS PLAY ON TAPE, gdy to zrobisz, program zostanie ponownie wczytany do pamięci komputera. Po tym na ekranie pojawi się ponownie MENU.
Naciśnij L 1 wylistuj program, potem go uruchom [litera E] i sprawdź czy działa poprawnie.
Teraz spróbujemy nauczyć żółwia używać kolorów. Powróć do MENU i naciśnij literę I. Jak pamiętasz z pierwszej lekcji komputer poprosi o podanie numeru linii przed którą chcesz wprowadzić nowe linie. Podaj 1 (bo kolory których chcesz używać najwygodniej jest określać na początku programu) i naciśnij RETURN. C-64 poprosi cię o wprowadzenie linii nr 1 - ENTER LINE 1. Wpisz następujące linie:

Po napisaniu tych linii naciśnij klawisz RETURN by powrócić do LOGO-64 MENU.
Wylistuj program, by sprawdzić czy nowe linie zostały umieszczone w programie. Teraz uruchom program, ekran jest teraz naprawdę kolorowy. Linie 1, 2, 3 napisane przed chwilą definiują kolory: 1 - ekranu; 2 - tła; 3 - żółwia.

Do dyspozycji masz następujące kolory:

Spróbuj w liniach 1, 2, 3 wpisać inne kolory i wybierz te, które ci najbardziej odpowiadają.

Spróbujmy teraz czegoś nowego. Wylistuj twój program:

Pierwsze trzy linie w twoim programie mogą być inne, jeśli wybrałeś inne kolory. Reszta programu powinna być taka sama jak zapisana wyżej. Jeśli nie jest taka sama, to za pomocą rozkazów REPLACE i INSERT powinieneś potrafić ją poprawić.
Linie 11 do 14 służą do narysowania pudełka o bokach równych 5 wierszy i 5 kolumn. Gdybyś chciał narysować pudełko o innych rozmiarach, za każdym razem musiał byś napisać te cztery linia od nowa. Taki sposób zabiera wiele czasu. Poznasz teraz procedurę, dzięki której można to wykonać o wiele łatwiej.

Postaraj się bardzo uważnie prześledzić następne kilka instrukcji. Najpierw wróć do MENU naciskając klawisz RETURN, teraz naciśnij literę D aby wybrać opcję kasowania. Na ekranie pojawi się napis:

Nie naciskaj klawisza RETURN, gdyż skasowałbyś cały program, podaj tylko numery linii które chcesz skasować. Napisz 10-14 i dopiero wtedy naciśnij RETURN. W ten sposób skasujesz linie od 10 do 14. Teraz na ekranie znowu pojawi się MENU. Wylistuj program, zwróć uwagę, że linie 10 do 14 zostały skasowane, a nowa linia 10 to stara linia nr 15.
Jak widzisz, aby skasować pewną grupę linii, należy po pytaniu

podać numer pierwszej i ostatniej linii w grupie którą chcesz skasować, rozdzielone myślnikiem. Jeśli chcesz skasować tylko jedną linię, wtedy podajesz tylko jeden numer, a gdy chcesz skasować cały program, wtedy od razu naciskasz klawisz RETURN.
Naciśnij teraz RETURN, by powrócić do MENU, po czym naciśnij literę I i dopisz następujące linie:

Ten program narysuje pudełko o bokach równych 7 wierszy na 7 kolumn. Uruchom go, aby się o tyra przekonać.
X w powyższym programie nazywamy ZMIENNĄ, gdyż może ona przyjmować różne wartości w różnym czasie. Linię numer 10 - CALCULATE X=7 komputer rozumie w ten sposób, że gdy gdziekolwiek w programie spotka X, przyjmuje zamiast X wartość podaną w rozkazie CALCULATE X=n, w naszym przypadku X=7.
Użycie zmiennych ułatwia programowanie, choć może na pierwszy rzut oka tak nie wygląda. Aby się o tyra przekonać, spróbuj parę razy zmienić rozmiary pudelka w powyższym programie.
W tym programie, jeśli chcesz narysować pudełko o boku równym 3, wystarczy zamienić tylko linię nr 10 CALCULATE X=3. Program, gdy tylko spotka X przyjmie wartość 3. Np. UP X = UP 3.
Co musisz zrobić by narysować pudełko o boku równym 5? Oczywiście, wystarczy w linii nr 10 napisać CALCULATE X=5. Zmień linię nr 10 i sprawdź, że program rysuje teraz pudełko o boku 5 (wysokość 5 linii, szerokość 5 wierszy).
Zmiana jednej linii - nr 10 jest łatwiejsza i szybsza niż czterech - nr 12, 13, 14, 15. W długich programach używanie zmiennych zmniejsza prawdopodobieństwo popełnienia błędu, a i poprawianie takiego programu jest łatwiejsze. W LOGO-64 jako zmiennych możesz używać dowolnych liter alfabetu. Możesz także używać kombinacji liter i liczb. Np. jeśli napiszesz taką linię programu: CALCULATE X=Y+2 program znając wartość Y obliczy X i zapamięta ją, by zawsze, gdy spotka X mógł wstawić właściwą wartość. Lub gdy program spotka linię: DOWN X+5, najpierw obliczy ile wynosi X+5, a dopiero potem wykona polecenie - przesunie w dół o X+5 rzędów. Jeżeli nie podasz wartości zmiennej, program przyjmie ją jako równą zero.
Spróbuj odpowiedzieć: jeśli program składa się z następujących linii, to ile wynosi F?

Jeśli odpowiedziałeś F=5 rozwiązałeś ćwiczenie poprawnie! A jak zmieni się wartość F gdyby linia nr 3 wyglądała następująco:

Jeśli odpowiedziałeś, że wartość F się nie zmieniła, to masz rację. C nie zostało przecież nigdzie określone, więc komputer przyjmie, że równa się zero.
Wróć do MENU, wylistuj program i postaraj się znaleźć sposób no narysowanie pudełka o poziomym boku o 3 szerszym od pionowego. Rozwiązanie jest dobrym przykładem na użycie zmiennej i liczby. Zamień linie 12 i 14 na:

Spróbuj z innymi rozmiarami boków. Jak powinien wyglądać program rysujący pudełko o poziomym boku równym X, a pionowym Y? Postaraj się napisać taki program samodzielnie, poczym każ go wykonać, by się upewnić, że pracuje poprawnie. Powinieneś np. dopisać następujące linie:

Zapisz powyższy program ponieważ będziesz używał go w następnej lekcji. Do zapisania użyj komendy SAVE.

Na zakończenie lekcji nr 2 powtórzmy znaczenie niektórych rozkazów:

ĆWICZENIA

1. Jeśli używasz kolorowego monitora zmień kolor tła - BORDER na błękitny - CYAN.
2. Zmień program tak, by ekran i rysunek miały ten sam kolor, co widzisz na ekranie i dlaczego?
3. Napisz program wiele razy zmieniający kolory ekranu i tła.

Wczytaj program, który zapisałeś w lekcji nr 2 i wylistuj go. Ekran powinien wyglądać następująco:

W twoim programie mogłeś wybrać inne kolory, oraz inne litery dla zmiennych, lecz reszta programu powinna być taka sama. Jeśli nie, to użyj rozkazów: REPLACE, DELATE i ADD dla poprawienia błędnych linii.
Uruchom - EXECUTE program i sprawdź, czy poprawnie rysuje pudełko. Procedurę rysującą pudelka możesz stosować w innych programach, dlatego warto nauczyć się, w jaki sposób dołączać taki program (procedurę) do innych większych programów. Na początek dołącz dwie dodatkowe linie przed linią nr 17.

Teraz dołącz jeszcze jedną nową linię przed linią nr 12.

Ostatnia część programu powinna wyglądać następująco:

Po komendzie LABEL możesz podać dowolną nazwę, nazwę tę będziesz używał zawsze, gdy będziesz chciał skorzystać z tej procedury. W powyższym programie użyta została nazwa BOX - pudełko, możesz oczywiście użyć innej nazwy.
Przyjrzyj się powyższemu programowi. W linii nr 12 występuje komenda LABEL - etykieta, a zaraz po niej nazwa BOX, w linii nr 19 komenda ROUTINE END - koniec procedury. Program zawarty między liniami nr 12 do 19 nazywamy procedurą lub podprogramem (w tyra przypadku procedurą rysowania pudelka). Jeżeli kiedykolwiek będziesz musiał w programie narysować pudełko, wystarczy wczytać do pamięci C-64 procedurę B0X (od LABEL BOX do ROUTINE END) i zastosować rozkaz USE - użyj, w naszym przypadku USE B0X. Użyjmy procedury B0X do narysowania wielu pudełek. Dołącz INSERT następujące linie do starego programu, przed linią nr 20:

Uf! Ile linii. Teraz uruchom program, Na ekranie monitora komputer narysuje zarys uśmiechniętej twarzy. Jedyne nowe rozkazy w twoim programie to linie 40 i 41: SET COLUMN TO i SET ROW TO. Rozkazy te szybko przemieszczają kursor syrabolizujący żółwia w miejsce na ekranie określone numerem rzędu i numerem kolumny. Podobnie, lecz powoli działa rozkaz MOVE TO.
Program zrobił się tak długi, że po wylistowaniu nie mieści się cały na ekranie. Aby zatrzymać listowanie, wystarczy nacisnąć i prztrzymać klawisz SPACE, puszczenie klawisza SPACE wznowi listowanie. Cały program rysujący uUśmiechniętą twarz wygląda następująco:

Rozkazy, użyte w liniach 1 do 8 są Ci dobrze znane, wyjaśnimy więc tylko program rysujący uśmiechniętą twarz. Zarys twarzy składa się z czterech pudełek. Za każdym razem, gdy żółw ma narysować pudełko, musi wykonać trzy czynności:

1. Przemieszcza się - MOVE do wskazanego miejsca ekranu.
2. Wylicza - CALCULATE, jeśli jest taka potrzeba, wymiary pudełka.
3. Rysuje pudełko, przy użyciu podprogramu, który nazwaliśmy BOX.

Przyjrzyj się liniom od 9 do 19. W tych liniach zawarta jest procedura rysowania pierwszego pudełka. Linia nr 9 przemieszcza żółwia do 6 rzędu i 3 kolumny, czyli miejsca na ekranie z którego chcemy zacząć rysować. Linie 10 i 11 mówią, że X wynosi 14, a Y wynosi 15. Linia nr 12 oznacza początek podprogramu nazwanego BOX. Od następnej linii, nr 13, żółw zaczyna zostawiać ślad na ekranie - PEN DOWN - opuść pisak. Linia nr 14 każe przesunąć się żółwiowi o X jednostek (wiemy że X=14) w prawo. Linia nr 15 o Y - 15 jednostek w dół. Linia nr 16 o X - 14 jednostek w lawo i linia nr 17 o Y = 15 jednostek do góry. W 18 linii żółw przestaje zostawiać ślad na ekranie - PEN UP - podnieś pisak. Linia nr 19 oznacza koniec podprogramu nazwanego BOX a ponieważ wcześniej nie było komendy USE, żółw zacznie realizować następną linię programu. W ten sposób został narysowany obrys twarzy.
Linia nr 20 posyła żółwia do miejsca określonego przez przecięcie 8 rzędu i 6 kolumny. W liniach 21 i 22 zmienia się wartość X na 2 i Y na 3. Wartości są małe, ponieważ chcemy narysować małe oczy. Linia nr 23, USE BOX, mówi żółwiowi, by znalazł i zastosował podprogram nazwany BOX. Tak więc program, zamiast przejść do następnej linii, skacze do linii nr 12 i zaczyna rysować pudełko o bokach: X=2 i Y=3. Ponieważ żółw wykonał skok do podprogramu BOX po komendzie USE, to po dojściu do końca podprogramu wróci do następnej linii, po rozkazie USE, czyli do linii nr 24.
Przyjrzyj się linii nr 24. Tym razem żółw przemieszcza się do innego miejsca ekranu, ale nie zmienia wielkości rysowanego pudełka, (chcemy by oczy były takie same), dlatego nie podajemy nowych wartości dla X i Y. X dalej pozostaje równe 2, a Y równe 3. Po wykonaniu podprogramu BOX, linia nr 25, żółw wraca do następnej linii, czyli nr 26. Linia nr 26 przemieszcza żółwia w miejsce ekranu gdzie ma być narysowany nos. Wartość X nadal pozostaje równa 2, lecz Y zmienia się też na 2 (linia nr 27 CALCULATE Y=2). Linia nr 28 wywołuje podprogram rysowania pudełka - USE BOX, po narysowaniu nosa program wraca do linii nr 29. W ten sposób zostały narysowane cztery pudełka (obrys twarzy, oczy i nos), linie od 29 do 34 rysują usta, a linie 35 do 41 dodają iskierki w oczach.
Powinieneś teraz uważnie przyjrzeć się po kolei każdej linii programu i zastanowić się, czy rozumiesz w jaki sposób wykorzystywane są instrukcje: LABEL, R0UT1NE END i USE, aby wielokrotnie wykorzystać jedną część programu. Jeśli wszystko rozumiesz, możesz przejść do lekcji nr 4.

Powtórzmy najważniejsze dotychczas poznane instrukcje:

CWICZENIA

1. Spróbuj zmienić kolory i znak + w rysunku usmiechniętej twarzy. Zmień usta na smutne.
2. Spróbuj dopisać dalszy ciąg programu, aby dorysować uszy i włosy. Zapisz treść programu na kasecie lub dyskietce.
3. Napisz program rysujący dom z drzwiami, oknami, skośnym dachem i kominem.

Zacznij pisać nowy program:

Uruchom - EXECUTE ten program, na ekranie zobaczysz napis:

Program, drukujący powyższy napis można napisać inaczej. Skasuj - DELETE linie 3-4, oraz 6-7 i dołącz przed linią nr 6 - INSERT BEFORE LINE #6:

Dołącz jeszcze przed linią nr 3 - INSERT BEFORE LINE #3:

Wylistuj. Program powinien wyglądać następująco:

Ponownie uruchom program - EXECUTE i sprawdź, że napis na ekranie wygląda tak samo:

Ten program ma tylko jedną linię tekstową TEXT. Dlaczego więc drukuje na ekranie napis !HURRA! trzy razy? Żółw drukuje trzy razy napis !HURRA! ponieważ instrukcja TEXT znajduje się wewnątrz pętli - LOOP. Napis !HURRA! drukowany jest trzy razy, ponieważ po komendzie LOOP podaliśmy cyfrę 3.
Gdy występuje konieczność powtórzenia grupy instrukcji, należy zastosować instrukcję LOOP. Możesz oczywiście użyć dowolnych instrukcji wewnątrz pętli, i kazać powtórzyć je dowolną ilość razy.
Pętle są często używane podczas programowania w wielu językach, dlatego warto dobrze zrozumieć mechanizm ich działania. W powyższym programie, żółw w trzeciej linii znajduje instrukcję LOOP, odczytuje ile razy musi ją powtórzyć (w naszym przypadku trzy razy) i zaczyna realizować pierwszą instrukcję po instrukcji LOOP (przesuń w prawo o 1, potem wydrukuj HURRA, przesuń w dół o 1). Linia nr 7 oznacza koniec pętli - LOOP END. Program wewnątrz pętli zostanie wykonany trzy razy, ponieważ po instrukcji LOOP napisałeś cyfrę 3.
Żeby przekonać się, że umiesz zaprogramować ilość powtórzeń, zmień w linii nr 3 ilość powtórzeń na 6.
Teraz żółw napisze HURRA sześć razy. Spróbuj innych ilości powtórzeń.

Zapisz ten program na kasecie lub dyskietce.

Teraz inny przykład użycia instrukcji LOOP. Skasuj pamięć komputera rozkazem DELETE i napisz następujący program:

Wykonaj program, żółw narysuje na ekranie trzy kwadraty. Przyjrzyj się liniom nr 2 i 10. Linia nr 2 określa początek pętli i ilość powtórzeń (w naszym przypadku 3), a linia nr 10 kończy pętlę. Wszystkie instrukcje znajdujące się między liniami 2 i 10 zostaną wykonane po kolei trzy razy. Program zawarty między tymi liniami rysuje kwadrat i przesuwa żółwia o 2 linie w dół.
Podczas realizacji pętli, żółw korzysta ze wskaźnika ilości wykonań pętli - INDEX, wskaźnik liczy, ile razy pętla została wykonana i gdy jego wartość zrówna się z liczbą podaną po instrukcji LOOP, wtedy dopiero program przechodzi do następnej linii po LOOP END. Tak więc, przy pierwszej realizacji instrukcji LOOP, wskaźnik jest równy 1 i rośnie o jeden po każdym powrocie do instrukcji LOOP.
Po dojściu do LOOP END program sprawdza wartość wskaźnika i gdy jest równy wartości podanej w instrukcji LOOP, wychodzi z pętli do następnej linii po LOOP END.
Zwróć uwagę, że procedura pętli jest podobna do podprogramu. Obie służą do wielokrotnego wykonywania określonego ciągu instrukcji. Gdy występuje potrzeba powtórzenia ciągu instrukcji w jednym miejscu, wtedy wygodniej jest stosować pętle, gdy natomiast ciąg instrukcji ma być wykonywany w różnych miejscach, wygodniejszy jest podprogram.

Naciśnij klawisz D, by skasować poprzedni program z pamięci C-64, teraz A i zacznij pisać nowy program:

Uruchom program i popatrz na ekran. W programie występuje kilka nowych instrukcji:

Spróbujmy teraz dokładnie prześledzić, w jaki sposób żółw rysuje na ekranie spiralę. Aby ułatwić Ci zrozumienie tego programu, skorzystamy z opcji TRACE - śledzić. Ta opcja pozwala na prześledzenie całego programu linia po linii.
Przejdź do MENU i naciśnij literę T. Ekran zostanie wyczyszczony i w górnym lewym rogu ekranu pojawi się pierwsza instrukcja twojego programu: 1 TURTLE COLOR RED. Naciśnij RETURN i C-84 wykona pierwszą instrukcję. Poczym zostanie wypisana następna instrukcja: 2 CLEAH SCREEN. Naciśnij znowu RETURN i ta instrukcja zostanie też wykonana.
W ten sposób możesz prześledzić działania całego programu, instrukcja po instrukcji. Jeśli chcesz przyspieszyć przeglądanie programu, naciśnij i przytrzymaj jeden z klawiszy CRSR (na dole po prawej stronie klawiatury), Jeśli chcesz przerwać śledzenie programu, wystarczy nacisnąć klawisz RUN/STOP i na ekranie pojawi się znowu LOGO-64 MENU. Opcja śledzenia - TRACE jest bardzo przydatna do odnajdywania błędów w programie. Pozwala na prześledzenie działania programu instrukcja po instrukcji i w ten sposób na zlokalizowanie miejsca, w którym popełniłeś błąd. Pamiętaj, że komputer nie popełnia błędów, tylko czasami programista każe wykonać mu niewłaściwą instrukcję.
Jeszcze raz sprawdź, czy rozumiesz co znaczy każda linia w programie rysującym spiralę. Jeśli nie rozumiesz wszystkiego, przeczytaj raz jeszcze informacje zawarte wyżej i/lub prześledź - TRACE program krok po kroku. Zapisz program, by użyć go w lekcji nr 5.

CWJCZENIA

1. Wczytaj program L4-3. Skasuj - DELETE linię nr 6. Dołącz - INSERT przed linią nr 5: DOWN 1. Linie 5 i 6 zostaną zamienione miejscami. Co stało się z napisem HURRA i dlaczego?
2. Pomyśl, jak napisać program rysujący choinkę, używając instrukcji LOOP i INDEX. Pomóc może ci przyjrzenie się, jak została użyto instrukcja INDEX w programie rysującym spiralę.
   Np. program rysujący choinkę może wyglądać następująco:

1 PEN UP
2 MOVE TO 18-20
3 PEN DOWN
4 TURTLE COLOR BLACK
5 UP 7
6 CHARACTER TO @
7 TURTLE COLOR GREEN
8 LOOP 4
9 DOWN 1
10 LEFT INDEX
11 RIGHT 2*INDEX
12 LEFT INDEX
13 LOOP END
14 STOP

Plik L4-5

3. Wprowadź zmiany, tak by program rysował kilka choinek. Zastosuj USE podprogram zmieniający miejsce rysowania choinki, a wewnątrz niego umieść pętlę rysującą drzewko. Narysuj cztery drzewka.

Aby zacząć piątą lekcję programowania LOGO-64, wczytaj do pamięci komputera program rysujący spiralę z poprzedniej lekcji - L4-4. Dodaj następujące linie przed linią nr 5:

Uruchom program. Zwróć uwagę na dźwięk generowany przez komputer.
Linia nr 5 BEEP 34 każe wygenerować dźwięk o wysokości fortepianowego środkowego C. Wykaz wysokości dźwięków i przyporządkowane im liczby w instrukcji BEEP znajdziesz na końcu opracowania. WAIT 50 linia nr 6, każe żółwiowi czekać 50 jednostek (jedna jednostka równa się 1/50 sekundy). Linia nr 7 każe wyłączyć dźwięk - BEEP OFF.

Teraz kilka następnych zmian w programie. Przed linią nr 5 dodaj - INSERT:

Przed linią nr 9 dodaj:

Przed linią nr 15 dodaj dwie linie:

Wylistuj program, powinien wyglądać następująco:

Zanim uruchomisz program, przyjrzyj mu się uważnie. Czy potrafisz powiedzieć, jak będzie działał ten program? Znaczenie wszystkich instrukcji było już wcześniej wyjaśnione.
Uruchom program. Żółw zapiszczy, wyrysuje na ekranie spiralę, zapiszczy i wyrysuje drugą spiralę. Wprowadzone poprawki zmieniły fragment programu między liniami 9-16 w podprogramie z pliku o nazwie L4-4.

Nauczmy się teraz kilku nowych instrukcji. Zmień program wstawiając kilka nowych linii przed linią nr 9:

Następnie zamień - REPLACE linie nr 4:

Teraz dołącz - INSERT przed linią nr 2:

I na koniec dołącz przed linią nr 23:

Teraz wylistuj program, powinien wyglądać następująco:

Wykonaj program i zobacz co teraz zostanie narysowane na ekranie.

Przyjrzyjmy się instrukcjom, które przed chwilą dodałeś do programu.

Teraz przyjrzyjmy się dokładnie całemu programowi i zastanówmy się jak działa.
W linii nr 1 każemy żółwiowi zostawiać czerwony ślad. Linia nr 2 określa, że zmienna X równa się 15. Linia nr 3 nadaje nazwę - etykietę START temu miejscu w programie. Instrukcja LABEL nie jest wykonywana przez program, służy tylko do zaznaczania określonego miejsca programu, by go można było łatwo odnaleźć. Linia czwarta oznacza wzyszczenie ekranu. Nr 5 przemieszcza żółwia do 11 rzędu i 11 kolumny ekranu. Ponieważ jeszcze nie było instrukcji PEN DOWN, na ekranie nie zostaje żaden ślad. W linii nr 6 X jest zwiększany o jeden (X=X+1), teraz X wynosi 16, a nie 15 jak w linii nr 2. Linia nr 7, USE SPIRAL, odsyła program do etykiety LABEL SPIRAL - linia nr 15. Instrukcja LABEL SPIRAL zaznacza początek podprogramu rysującego spiralę. Program przechodzi do następnej linii nr 16 i opuszcza pisak - PEN DOWN. Następnie w linii nr 17 znajduje instrukcje LOOP X - PĘTLA X, ta instrukcja nakazuje wykonać wszystkie instrukcje zawarte między tą instrukcją, a instrukcją LOOP END - PĘTLA KONIEC - linia nr 20 X razy, w tej chwili X=16. Gdy pętla wykonywana jest pierwszy raz, INDEX równa się 1, więc w instrukcji FORWARD INDEX żółw przesunie się o jeden do przodu. Zostawi na ekranie ślad i skręci w prawo. Teraz przejdzie do instrukcji LOOP END i wróci na początek pętli. Linia nr 16 znowu nakazuje przesunąć się o INDEX, który teraz wynosi 2 - drugie przejście pętli. W ten sposób na ekranie rysowana jest spirala.
Po narysowaniu spirali - 16 razy wykonanie pętli LOOP X, program przechodzi do linii nr 21 PEN UP - podnieś pisak a następnie do linii nr 22, ROUTINE END. Teraz program sprawdza, czy podprogram był użyty na polecenie instrukcji USE - użyj, jeśli tak, to wraca do następnej linii, po instrukcji USE - linia nr 8, jeśli nie, to program przeszedł by do kolejnej linii nr 23.
Komputer generuje dźwięk BEEP, linia nr 8 przez jedną sekundę, linia nr 9, wyłącza dźwięk, linia nr 10, W linii nr 11 sprawdza czy X jest mniejsze od 20, ponieważ odpowiedź jest prawdziwa, program skacze do etykiety START. Czyści ekran, przesuwa się do punktu 11-11, teraz w linii nr 6 zwiększa X o jeden, (X=X+1), od tego momentu X=17 i w linii nr 7 zostaje odesłany do podprogramu SPIRAL - linia nr 15. Ponieważ X=17 żółw narysuje spiralę większą o jeden zakręt X, a z nim i wielkość spirali będzie rosła do 20. Gdy X=20, warunek w instrukcji TEST IF (X<20) okaże się fałszywy i żółw nie wykona linii nr 12, lecz w linii nr 14 znajdzie rozkaz skoku do linii nr 23 - etykieta ALL DONE i zatrzyma się na linii nr 24 STOP.

Przyjrzyjmy się na koniec lekcji nowo poznanym instrukcjom:

CWICZENIA

1. Spróbuj narysować spirale różnych typów. Np. w linii nr 19 wpisz FORWARD X+1-INDEX.
2. Napisz program rysujący różne prostokąty, zamiast spiral. Spróbuj napisać taki program samodzielnie. Użyj instrukcji TEST IF tak, by każdy prostokąt był innego koloru i narysowany innym znakiem lub symbolem.
3. Spróbuj nauczyć żółwia piosenki Wlazł kotek na płotek. Kolejność nut pierwszej zwrotki jest następująca: g e e f d d c e g - c=32; d=38; e=43; f=45; g=51. Nie zapomnij użyć instrukcji WAIT - spróbuj WAIT 25 po każdej nucie oraz instrukcji NO BEEP po dwóch takich samych nutach i na końcu programu.

Napisz następujący program:

Ten program zawiera trzy nowe instrukcje:

Uruchom program. Podaj wartości dla pierwszej i drugiej liczby (po znaku zapytania), nie zapomnij o potwierdzeniu przez naciśnięcie klawisza RETURN. Program oblicza sumę dwóch liczb, wykonaj obliczenia dla różnych wartości liczb A i B.
Zmień program tak, by mnożył dwie liczby. W linii 11 zmień komunikat z TOTAL na PRODUCT - po angielsku wynik mnożenia określa się tym słowem.

Teraz spróbujmy użyć instrukcji ENTER do rysowania. Spróbuj samodzielnie napisać program rysujący prostokąt o dowolnej długości boku wprowadzanej instrukcją ENTER. Nie zapomnij o skasowaniu poprzedniego programu z pamięci komputera. Twój program może na przykład wyglądać tak:

Przyjrzyj się, w jaki sposób zmienna, którą wprowadzasz komendą ENTER jest użyta w instrukcji FORWARD S - linia nr 9 do narysowania boku prostokąta o wprowadzonej długości.

Teraz spróbuj coś trochę trudniejszego, skasuj poprzedni program i wpisz następujący:

Uf! Było dużo pisania, ale właśnie napisałeś swoją pierwszą grę komputerową w języku LOGO-64.
Gra polega na odgadnięciu liczby całkowitej X z przedziału od 1 do 100, liczba X jest losowo wybierana przez komputer.
Program wybiera liczbę X z przedziału 1-100, w linii nr 6 wyrażenie RND(1)*100 oznacza przypadkową liczbę większą od 1 i mniejszą od 100, np. 35,8, natomiast INT każe zostawić tylko część całkowitą. W linii nr 19 wpisujesz swoją propozycję - zmienna G, komputer śledzi ilość prób odgadnięcia - zmienna N, W linii nr 22 program sprawdza, czy X=G i jeśli tak, to kieruje program do etykiety GOT IT - odgadłeś, jeśli X<>G to komputer podpowiada, czy odgadywana liczba jest mniejsza czy większa i program skacze do odpowiedniego miejsca.
Zagraj kilka razy, a potem prześledź krok po kroku działanie programu. Zwróć szczególną uwagę na wykorzystanie instrukcji PRINT, ENTER i PRINT AT.
Powinieneś potrafić odgadnąć za siódmym lub ósmym razem, odgadnięcie za szóstym razem jest dobrym wynikiem.

Powtórzmy szybko, czego się właśnie nauczyliśmy:

CWICZENIA

1. W programie rysującym choinkę z końca lekcji nr 4 wprowadź zmiany pozwalające na wprowadzanie rozmiaru rysowanej choinki z klawiatury.
2. Napisz program rysujący spiralę, której początek i rozmiar będziesz mógł wprowadzić z klawiatury.
3. Napisz program obliczający wiek osoby w roku 2000, program powinien pytać o obecny rok i wiek osoby, oraz wypisujący odpowiedź IN 2000 YOU WILL BE ... YEARS OLD - w 2000 będziesz miał ... lat.
4. Napisz program obliczający sumę N liczb i ich średnią wartość. Najpierw program powinien prosić o ilość liczb N - ENTER N a potem o kolejne wprowadzenie liczb, wartość średnia to suma liczb podzielona przez ich ilość N.

Spróbujmy nauczyć się wykorzystywać grafikę wysokiej rozdzielczości C-64. Wysoka rozdzielczość oznacza możliwość indywidualnego kontrolowania każdego punktu ekranu. Cały ekran jest podzielony na 200 poziomych linii, a każda linia na 320 punktów. Jak pamiętasz, ekran był podzielony na 25 rzędów i 40 znaków w każdym rzędzie, czyli jeden znak jest zbudowany z ośmiu kolumn i ośmiu wierszy punktów, tak, aby cały ekran składał się z 320 na 200 punktów.

Uruchom program, żółw narysuje prostokąt o boku 30 punktów. Popatrzmy na nowe instrukcje użyte w programie:

Poeksperymentuj trochę z instrukcją SET HEADING TO w linii nr 6, zwróć uwagę, jak zmiana liczby w tej instrukcji powoduje zmianę kątów w rysowanym czworokącie. A teraz w linii nr 8 zmień liczbę N na np. N=3, N=5, N=20.
Zwróć uwagę, że dla dowolnie wybranego N, narysowana figura będzie miała N boków i żółw skończy rysować w miejscu początku. Figura geometryczna o równych bokach i kątach nazywa się wielokątem foremnym.
Dla N coraz większego rysowana figura zaczyna coraz bardziej przypominać koło. Np. wprowadź następujące zmiany do ostatniego programu:

Teraz na ekranie zostanie narysowane prawie idealne koło.
Zmieńmy jeszcze trochę nasz program, wprowadź przed linią nr 11 - INSERT BEF0RE LINE #11:

I jeszcze przed linią nr 6 - BEFORE LINE #6:

Na koniec skasuj - DELETE linię nr 3 i Twój program powinien wyglądać następująco:

Wykonaj - EXECUTE program. Niestety będziesz musiał trochę poczekać, aż komputer wszystko przeliczy, ale po wykonaniu obliczeń na ekranie zostanie narysowane pięć bardzo ładnych okręgów. Spróbuj poeksperymentować z innymi wzorami. Na początek zmień linię nr 7 na CALCULATE L=10*X. Teraz spróbuj pozmieniać wartości N w linii nr 2, np. N=3, 4, 5 i 8. Następnie zamień linie:

Na koniec dołącz przed linią nr 3 - INSERT BEFORE LINE #3:

Teraz wykonaj program i obejrzyj rysunek na ekranie.
Spróbuj zmienić wartość N w linii nr 2 i wartość Y w linii nr 3. Obejrzyj wzory na ekranie.

Przeróbmy ten program tak, by był bardziej uniwersalny. Najpierw skasuj - DELETE linię nr 8, a następnie linie od 1 do 3. teraz dołącz przed linią nr 1:

Reszta programu będzie wyglądała następująco:

W linii nr 2 użyto instrukcji LORES - niska rozdzielczość, ponieważ tylko w tym trybie istnieje możliwość pisania liter i znaków. W trybie HIRES - wysoka rozdzielczość, komputer do rysowania używa tylko kropek. Niektóre instrukcje działają w obu trybach pracy, a inne wymagają trybu właściwego dla danej instrukcji i jeśli zastosowano niewłaściwy tryb, to program opuszcza taką instrukcję i przechodzi do następnej linii. Kompletna lista instrukcji i odpowiadające jej tryby pracy znajdują się na końcu opracowania.
Ponieważ program poprosi cię o wpisanie liczb, spróbuj kilku kombinacji. Następujące dane dadzą ciekawe efekty graficzne:

Wiele z tych rysunków wymaga długiego czekania aż komputer przeprowadzi wszystkie obliczenia, ale ostateczny efekt będzie bardzo ciekawy.
Zapisz ten program na kasecie lub dyskietce, ponieważ będzie nam jeszcze potrzebny.
Podczas próbowania różnych kombinacji może się zdarzyć, że na ekranie zostanie wyświetlony komunikat: TRIED TO DRAW OR MOVE TO All ILLEGAL POINT - próba rysowania lub przesunięcia do nielegalnego punktu co oznacza, że twój rysunek jest większy niż ekran monitora, należy poprawić odpowiedni parametr i uruchomić program ponownie.

Przyjrzyjmy się na koniec lekcji nowo poznanym instrukcjom:

Instrukcje SET HEADING TO, ROTATE RIGHT, ROTATE LEFT dotyczą trybu graficznego - HIRES.

CWICZENIA

1. Przed linią nr 17 wprowadź - BEFORE LINE #17 - CALCULATE L=L+3. Przećwicz tak zmieniony program z różnymi wielokątami.
2. Spróbuj innych figur niż wielokąty w programie SWIRLING. Na przykład: skasuj pętlę N, linie od 18 do 21. Teraz przed linią nr 18 wprowadź następujące instrukcje - INSERT BEFORE LINE #18:

18 FORWARD 4*L
19 TURN RIGHT
20 FORWARD 4*L
21 TURN RIGHT
22 FORWARD 2*L
23 TURN RIGHT
24 FORWARD 2*L
25 TURN RIGHT
26 FORWARD 4*L
27 TURN RIGHT
28 FORWARD L
29 TURN RIGHT
30 FORWARD L
31 TURN RIGHT
32 FORWARD 2*L
33 TURN LEFT
34 FORWARD 4*L

Plik L7-6

3. W programie SWIRLING POLYGON pozmieniaj kolor ekranu i żółwia.
4. Spróbuj narysować w trybie graficznym - HIRES twarz klowna używając wielokątów imitujących okręgi. Wielokąty powinny robić co najmniej 30 boków.

W dalszej części opisu trybu graficznego zajmiemy się trzema programami w trybie HIRES, pokazującymi możliwości tworzenia zaawansowanej grafiki.
Wprowadź następujący program rysujący rozwijającą się spiralę:

Ten program poprosi Cię o podanie czterech liczb:

Uruchom program i wpisz: L = 5; A=90; C=5; T = 20. Spirala, którą teraz narysuje żółw będzie wyglądała tak samo jak spirala z lekcji nr 4, z tą różnicą, że teraz składać się będzie nie ze znaków graficznych lecz z kropek - tryb HIRES. Porównajmy oba programy:

Jak widzisz, podprogram rysujący spiralę zawiera małą liczbę instrukcji, a wykorzystując tryb graficzny - HIRES można uzyskać bardzo ciekawe rysunki. Spróbuj następujących kombinacji:

Zapisz - SAVE ten program, bo może być w przyszłości użyteczny.

Spróbujmy czegoś nowego. W poprzednim programie po każdym wykonaniu pętli długość zwiększała się o C, lecz kąt pozostawał ciągle ten sam. Zmieńmy program tak, by długość pozostawała nie zmieniona, a kąt zmieniał się o C po każdym przejściu pętli.
Przed linią nr 22 - BEFORE LINE #22 dopisz:

Te dodatkowe linie zmienią wartość kąta o C po każdym przejściu pętli. Jeśli wartość A stanie się większa od 360 stopni, wtedy w linii nr 25 od wartości A zostanie odjęte 360, ponieważ przy wartości kąta większej niż 360 stopni komputer będzie sygnalizował błąd.
Teraz skasuj- DELETE linię nr 21 w której następuje dodawanie C do L po każdym przejściu pętli, ponieważ chcemy zmieniać kąt, a nie długość. Na koniec zmień nazwę programu w linii nr 1 na:

Uruchom program, spróbuj następujących kombinacji:

Spróbuj także innych kombinacji liczb. Zapisz ten program.

Teraz trzeci i ostatni program w tej lekcji. Skasuj - DELETE pamięć komputera i wpisz następujący program:

Program będzie rysował coraz to nowe spirale pod ciągle zmieniającym się kątem. Program jest podobny do programu rysującego obracające się wielokąty, z tą różnicą, że zamiast wielokątów rysowane będą spirale.
W tym programie wprowadzane liczby będą miały trochę inne znaczenie niż w poprzednich programach.

Spróbuj wykonać program dla następujących parametrów:

To tylko kilka z fantastycznych rysunków możliwych do uzyskania w trybie wysokiej rozdzielczości - HIRES.

CW1CZEN1A

1. Połącz programy EXPANDING i INWARD zmieniając w pętli kąt A i długość L jednocześnie, najprostszym sposobem będzie dołączenie dodatkowej linii CALCULATE L=L+C w pętli w programie INWARD SPIRAL.
2. Zmień program SPIROLATERAL tak, by zamiast instrukcji ROTATE RIGHT wykonywana była instrukcja ROTATE LEFT po każdych Q zmianach kierunku. Wartość Q powinna być wprowadzana z klawiatury instrukcją ENTER.
3. Napisz swoje imię w trybie graficznym - HIBES i podkreśl je.

Commodore 64 posiada tzw. grafikę sprajtów. Sprajt jest gotowym małym rysuneczkiem. W tej lekcji nauczymy się, jak można projektować swoje własne sprajty i jak wykorzystywać i zmieniać gotowe sprajty znajdujące się w programie LOGO-64.
Gdy w menu LOGO-64 naciśniesz literę C, wtedy na ekranie zobaczysz menu projektowania sprajtów.

Duża żaglówka, narysowana kropkami po lewej stronie ekranu jest wzorcem projektowanego sprajtu. Mała żaglówka na górze po prawej stronie pokazuje aktualny sprajt. W programie jest osiem gotowych sprajtów, żaglówka jest pierwszym z nich. Sprajty są ponumerowane od 1 do 8:

1. żagłówka
2. rakieta
3. ciężarówka
4. piłka
5. samolot
6. domek
7. chłopiec
8. dziewczynka

Naciskając klawisze z odpowiednimi cyframi możesz oglądać kolejne obrazki.
Naciśnij teraz klawisz 1, na ekranie znowu zostanie narysowana żaglówka. W górnym lewym rogu pola do projektowania sprajtów znajduje się mrugający kursor. Kursor można przemieszczać w lewo, w prawo, do góry i do dołu za pomocą klawiszy CRSR i SHIFT + CRSR. Spróbuj poprzesuwać kursor po polu sprajtu.
Dorysowywanie lub kasowanie kropki w miejscu znajdowania się kursora następuje przez naciśnięcie klawiszy + i -. Ustaw kursor na czubku masztu żaglówki i dorysuj flagę. Zwróć uwagę, co dzieje się z małym obrazeczkiem pokazującym wygląd sprajtu. Dodatkowe możliwości zmiany wielkości sprajtu dają klawisze H i W - klawisz H zwiększa wysokość obrazka, a klawisz W zwiększa jego szerokość.
Kolejne naciskanie klawisza C zmienia kolor małego obrazka. Aby skasować sprajt, należy nacisnąć naraz klawisze SHIFT i CLR/HOME.
Wybierz jeden z istniejących sprajtów, taki którego nie będziesz chciał używać w dalszej części programu, np. numer 4 - piłkę. Skasuj ten obrazek - SHIFT + CLR/HOME. Teraz możesz zaprojektować swój własny rysunek. Na przykład narysuj żółwia, jak na powyrzszym rysunku.
Jeśli chcesz zapisać ten obrazek, naciśnij klawisz S, komputer zapyta czy chcesz zapisać na kasecie czy dyskietce - TAPE OR DISK, naciśnij odpowiednią literę i dokonaj zapisu. Teraz gdy tylko będziesz potrzebował tego rysunku, wybierz obrazek sprajtu którego nie będziesz potrzebował, naciśnij literę L i wczytaj zapamiętany sprajt z kasety lub dyskietki. Teraz dopóki nie wyłączysz zasilania komputera, pod wybranym numerem będzie twój sprajt wczytany z kasety lub dyskietki. Ponieważ istniejący w programie Turtle-logo sprajt zostanie zastąpiony nowym obrazkiem, ważne jest by użyć sprajt, którego później nie będziesz potrzebował.
W programie możesz używać osiem sprajtów, swoich, z kartridża, lub kombinacji jednych i drugich. W następnej lekcji dowiesz się, jak używać sprajtów w programach.

ĆWICZENIA

Spróbujmy nauczyć się wykorzystywać sprajty w programach. Na początek wybierz sprajt nr 5 - mały samolot i spróbuj nauczyć się przemieszczać go po ekranie. Wpisz następujący program:

Teraz uruchom program. Na ekranie pojawi się samolot i zacznie przesuwać się z lewej strony ekranu na prawą. Gdy dojedzie do prawej strony ekranu, pojawi się znowu po lewej stronie i będzie tak przesuwał się w kółko, aż nie naciśniesz klawisza RETURN, wtedy pojawi się główne menu programu.

W tyra krótkim programie pojawiło się dużo nowych instrukcji:

Wprowadźmy trochę zmian do programu, aby go uatrakcyjnić. Dołącz przed linią nr 10 - INSERT BEFORE LINE #10:

Teraz zamień linię nr 6 na:

I linię nr 7 na:

Uruchom program i zobaczysz wyścig między samolotem i ciężarówką. Samolot łatwo wygrywa, ponieważ porusza się prawie dwa razy szybciej.

Teraz jeszcze dołącz przed linią nr 20:

Teraz po wyścigu zostanie ogłoszony komunikat o zwycięzcy. Zapisz ten program jeśli będziesz chciał go kiedyś użyć w przyszłości.

Do poruszania sprajtami można także używać joysticka. Skasuj pamięć w komputerze i wpisz następujący program - Zabawa w berka:

Gra polega na poruszaniu rakietą - sprajt nr 2 za pomocą joysticka tak, by złapać piłkę - sprajt nr 4. Gra wcale nie jest taka prosta jakby się wydawało. Piłka porusza się szybciej od rakiety i w przypadkowym kierunku. Gdy złapiesz piłkę, wtedy wszystko się zatrzymuje i żółw drukuje czas jaki potrzebowałeś na złapanie piłki w sekundach. Wynik poniżej 10 sekund świadczy o dużej zręczności i szczęściu.

Przyjrzyjmy się dokładnie kilku fragmentom tego programu:

Na koniec przejrzyjmy jeszcze wszystkie nowe instrukcje:

ĆWICZENIA

1. Kontroluj ruch wszystkich sprajtów od i do 8 za pomocą joysticka, ale ustaw każdemu inną prędkość.
2. Dodaj poruszający się sprajt do jednego z poprzednich programów w trybie graficznym HIRES.

Programy napisane w języku Turtle-Logo składają się z ponumerowanych linii. Numery linii są nadawane przez komputer automatycznie dla ułatwienia tworzenia, oglądania i korygowania programów. Podczas wykonywania programu przez komputer numery linii są ignorowane. Numery są pomocne podczas wprowadzania poprawek i uzupełnień. Np. gdy w takim programie

chciałbyś zmienić rozmiar rysowanego pudelka wystarczy wywołać linię nr 7 i wpisać nową wartość dla X.

Czasami program pyta o określenie numerów linii pytaniem FPOM-TO?, istnieje kilka sposobów określenia interesujących Cię linii:

GŁOWNE MENU wygląda następująco:

Zanim opiszemy wszystkie instrukcje występujące w języku LOGO-64, określmy kilka pojęć:

Wszystkie instrukcje w LOGO-64 można pisać skrótami. Skróty składają się z dwóch liter. Dla instrukcji składającej się z jednego słowa skrót zawiera pierwszą i ostatnią literę tego słowa np. LOOP - LP, HOME - HE. Instrukcje składające się z większej ilości słów najczęściej mają skrót zbudowany z pierwszych liter dwóch głównych słów tworzących instrukcje np. CLEAR SCREEN - CS, SET COLUMN TO - SC, NO BEEP - NB. Jedynymi wyjątkami są skróty instrukcji SET ROW TO - RW i SET COLUMN TO - CN.
W LOGO-64 można używać dwóch trybów graficznych trybu LORES - małej rozdzielczości tzw. tryb znakowy i trybu HIRES - dużej rozdzie1czości tzw. tryb graficzny. W trybie LORES program korzysta ze znaków alfanumerycznych z rozdzielczością 25 rzędów i 40 kolumn, w trybie HIRES program korzysta z kropek z rozdzielczością 200 rzędów i 320 kolumn. Wyjście żółwia poza ekran w trybie HIRES spowoduje wyświetlenie komunikatu o błędzie.
Większość instrukcji w LOGO-64 działa w obu trybach, w tabeli na końcu opracowania znajdziesz też w którym trybie działa dana instrukcja.
Instrukcje języka LOGO-64 można podzielić na pięć grup.

INSTRUKCJE DOTYCZĄCE RUCHU.

Prawie wszystkie instrukcje tej grupy dotyczą i LORES i HIRES. W LORES pojedynczy krok to jedno pole znakowe, w HIRES jedna kropka. Gdy w LORES znak dojdzie do końca ekranu to automatycznie pojawia się po przeciwnej stronie, natomiast w HIRES w takiej sytuacji pojawi się komunikat o błędzie.

UP wyrażenie - UP - UP 5 przesunie żółwia do góry o 5 wierszy - 5 z 25 w LORES i 5 z 200 w HIRES. UP X*4 przesunie żółwia do góry o X+4 np. gdy X=10 to żółw przesunie się o 14. Gdy wartość przesunięcia jest większa niż ilość rzędów to w trybie LORES żółw pojawi się na dole ekranu, a w trybie HIRES wyświetli komunikat o błędzie.
DOWN wyrażenie - DN - przesuwa żółwia w dół o ilość linii określoną przez wyrażenie.
RIGHT wyrażenie - RT - przesuwa żółwia w prawo o ilość kolumn określonych przez wartość wyrażenia.
LEFT wyrażenie - LT - przesuwa żółwia w lewo o ilość kolumn określonych przez wartość wyrażenia. Porównaj z instrukcją UP.
FORWARD wyrażenie - FD - przesuwa żółwia w kierunku w którym był zwrócony, o taką ilość kolumn lub wierszy, jaka jest okreś1ona przez wartość wyrażenia. Np. jeśli ostatnią instrukcją była UP Y i teraz napiszesz FORWARD 8, to żółw przemieści się o osiem rzędów do góry, gdyż ostatnia instrukcja dotyczyła kierunku do góry. Wyrażenie może składać się z dowolnej kombinacji zmiennych i liczb, zrozumiałej dla języka LOGO-64. Wielkość przesunięcia na ekranie zależy od trybu rozdzielczości. W LORES ekran podzielony jest na 25 wierszy i 40 znaków w wierszu, a w trybie HIRES na 200 wierszy i 320 kolumn.
TURN LEFT - TL - instrukcja obracająca żółwia o 90 stopni w lewo. Np. jeśli żółw zwrócony był w prawo, to po wykonaniu instrukcji TL będzie skierowany do góry. Instrukcja ta nie powoduje przesunięcia, a tylko obrócenie żółwia.
TURN RIGHT - TR - obraca żółwia o 90 stopni w prawo.
HALFTURN LEFT - HL - obraca żółwia o 45 stopni w lewo.
HALFTURN RIGHT - HR - obraca żółwia o 45 stopni w prawo.
TURN AROUND - TA - obraca żółwia o 180 stopni. Instrukcja ta zmienia aktualny kierunek żółwia na przeciwny. Np. jeśli żółw zwrócony był w prawo, to po wykonaniu tej instrukcji zostanie zwrócony w lewo.
SET HEADING TO wyrażenie - SH - instrukcja określająca kierunek żółwia w trybie HIRES z dokładnością do jednego stopnia. Wartość wyrażenia musi znajdować się w przedziale od 0 stopni do 360 stopni. Dla innych wartości zostanie wyświetlony komunikat o błędzie. SH 0 skieruje żółwia w prawo, SH 90 do góry, SH 180 w lewo, SH 270 w dół. Instrukcja nie wywołuje ruchu żółwia, tylko go obraca. Dopiero zastosowanie instrukcji FORWARD przesunie żółwia w kierunku określonym przez instrukcję SET HEADING TO. W trybie LORES ta instrukcja jest ignorowana.
ROTATE LEFT wyrażenie - RL - obraca żółwia o ilość stopni określoną przez wyrażenie. Np. RL Q+120 dla Q=30 obróci żółwia o 150 stopni w lewo od poprzedniego kierunku. Instrukcja w trybie LORES jest ignorowana.
ROTATE RIGHT wyrażenie - RR - obraca żółwia w prawo. Popatrz na opis instrukcji RL.
HOME - HE - powoduje powrót żółwia do górnego lewego rogu ekranu.
SET COLUMN TO wyrażenie - CN - przesuwa żółwia do określonej w wyrażeniu kolumny. Żółw przesunie się poziomo po ekranie. Instrukcja działa tylko w LORES, w HIRES jest ignorowana.
SET ROW TO wyrażenie - RW - przesuwa żółwia do określonego w wyrażeniu rzędu. Żółw przesunie się po ekranie pionowo.
MOVE TO nr rzędu-nr kolumny - MT - przesuwa żółwia do określonego miejsca ekranu. Np. MT 15-30 przesunie żółwia do piętnastego rzędu i trzydziestej kolumny, odpowiednio do trybu graficznego LORES lub HIRES. Dla LORES w instrukcji MT wartość dla rzędu nie może przekroczyć 25, a wartość dla kolumny 40. Dla HIRES wartość rzędu nie może przekroczyć 199, a wartość kolumny 319. Wartości określające rząd i kolumnę muszą być liczbami całkowitymi z odpowiednich przedziałów, w przeciwnym przypadku będzie sygnalizowany błąd.

KOLORY I RYSOWANIE.

LORES - LS - powoduje przełączenie komputera na tryb znakowy. Ekran w tym trybie pracy podzielony jest na 25 wierszy i 40 kolumn. Wiersze numerowane są od 1 do 25, a kolumny od 1 do 40.
HIRES - HS - powoduje przełączenie na tryb graficzny. Ekran w tym trybie podzielony jest na 200 rzędów i 320 kolumn. Rzędy numerowane są od 0 do 199, a kolumny od 0 do 319.
SCREEN COLOR nazwa koloru - SC - w LOGO-64 można używać następujących kolorów:

BLACK	czarny
WHITE	biały
RED	czerwony
CYAN	błękitny
PURPLE	purpura
GREEN	zielony
BLUE	niebieski
YELLOW	żółty
ORANGE	pomarańczowy
BROWN	brązowy
LIGHT RED	jasnoczerwony
GRAY 1	szary 1
GRAY 2	szary 2
GRAY 3	szary 3
LIGHT GREEN	jasnozielony
LIGHT BLUE	jasnoniebieski

Np. instrukcja SC BLUE zmieni kolor ekranu na niebieski.
BORDER COLOR nazwa koloru - BC - instrukcja zmieniająca kolor ramki dookoła ekranu. Np. BC RED zmieni kolor ramki na czerwony.
TURTLE COLOR nazwa koloru - TC - zmienia kolor żółwia oraz pozostawiony przez niego ślad.
CHARACTER TO znak - CT - np. instrukcja CHARACTER TO * spowoduje, że żółw będzie zostawiał ślad ze znaków * pod warunkiem, że wcześniej zastosowano instrukcję PEN DOWN. Instrukcja działa tylko w trybie LORES, w HIRES będzie ignorowana.
PEN DOWN - PD - instrukcja powoduje pozostawienie śladu przez żółwia. W trybie LORES ślad będzie w postaci znaku wybranego instrukcją CHARACTER TO, a w HIRES w postaci kropki.
PEN UP - PU - odwołuje instrukcję PEN DOWN. Żółw podczas ruchu nie pozostawia śladu.
PEN ERASE - PE - żółw kasuje narysowany znak w LORES lub kropkę w HIRES.
PEN REVERSE - PR - instrukcja zamienia kolor tła i kolor znaku miejscami. Działa tylko w trybie LORES. Np. jeśli żółw rysował czerwone znaki * na niebieskim tle, to po wykonaniu tej instrukcji będzie rysował niebieskie znaki na czerwonym tle. W trybie HIRES instrukcja jest ignorowana.
CLEAR SCREEN - CS - kasuje wszystko na ekranie.
TEXT tekst - TT - pisze na ekranie tekst podany w tej instrukcji. Tekst pisany będzie w kierunku, w którym skierowany był żółw. Instrukcja działa tylko w trybie LORES. Np. instrukcja TEXT TO JEST DOMEK spowoduje, że na ekranie w miejscu, w którym znajduje się żółw, pojawi się napis TO JEST DOMEK.

OBLICZENIA, WPROWADZANIE I WYPROWADZANIE DANYCH.

CALCULATE wyrażenie matematyczne - CE - instrukcja CE X=T+Y*4 obliczy wartość X - do siedmiu doda aktualną wartość Y pomnożoną przez cztery. Zmienne występujące po prawej stronie równania powinny być wcześniej zdefiniowane. Nie zdefiniowane zmienne będą miały wartość zero. W wyrażeniach po prawej stronie znaku równości można stosować wszystkie funkcje matematyczne dostępne w języku C-64 BASIC opisane w instrukcji obsługi komputera.
ENTER nazwa zmiennej - ER - np. ENTER B spowoduje pojawienie się na ekranie znaku zapytania i komputer będzie czekał na podanie liczbowej wartości dla zmiennej B. Miejsce, w którym pojawi się znak zapytania kontrolowane jest instrukcją PRINT AT. Instrukcja ENTER działa tylko w trybie LORES.
PRINT AT rząd-kolumna - PA - określa miejsce na ekranie, w którym zacznie się napis określony instrukcjami ENTER i PRINT. Instrukcja działa tylko w trybie LORES, w HIRES jest ignorowana. Np. PRINT AT 5-10 - napis zacznie się w 5 rzędzie i 10 kolumnie.
PRINT nazwa zmiennej lub tekst - PT - np. PRINT B wypisze aktualną wartość zmiennej B, PRINT TO JEST DOMEK napisze na ekranie TO JEST DOMEK. Miejsce, w którym rozpocznie się napis jest określone przez instrukcję PRINT AT. Każdy napis składający się z jednej litery traktowany będzie jako zmienna. Instrukcja działa tylko w trybie LORES.

SPRAJTY.

Program zawiera następujące rysunki sprajtów:

1. żagłówka
2. rakieta
3. ciężarówka
4. piłka
5. samolot
6. domek
7. chłopiec
8. dziewczynka

Jeśli chcesz zaprojektować swój własny sprajt, przeczytaj rozdział Projektowanie sprajtów. Wszystkie instrukcje dotyczące sprajtów działają w obu trybach graficznych - LORES i HIRES.

TELL SPRITE wyrażenie - TS - instrukcja wywołująca sprajt o podanym numerze. Np. TELL SPRITE 5 wywoła sprajt nr 5. Jeśli nie załadowałeś do komputera pod ten numer własnego obrazka, to zostanie wywołany samolot.
CHANGE HEIGHT - CH - zmienia wysokość aktualnego sprajtu z malej na dużą i z dużej na małą.
CHANGE WIDTH - CW - zmienia szerokość aktualnego sprajtu.
PUT SPRITE AT rząd-kolumna - PS - instrukcja umieszcza sprajt w określonym miejscu ekranu. Np. PUT SPRITE AT 127-160 umieści sprajt mniej więcej na środku ekranu. Sprajt będzie widoczny na ekranie gdy wartość rzędu będzie w granicach od około 50 do 230, a wartość kolumny od około 25 do 319.
MAKE COLOR nazwa koloru - MC - zmienia kolor aktualnego sprajtu.
MAKE VISIBLE - MV - powoduje, że aktualnie wybrany sprajt będzie widoczny w miejscu określonym instrukcją PUT SPRITE AT.
MAKE INYISIBLE - MI - powoduje zniknięcie aktualnego sprajtu z ekranu.
MAKE HEADING wyrażenie - MH - ustawia sprajt w podanym przez wartość wyrażenia kierunku. Np. MAKE HEADING 270 ustawi sprajt w kierunku do dołu ekranu. W trybie LOBES instrukcja dotyczy żółwia, a w trybie HIBES sprajtu.
MAKE SPEED wyrażenie - MS - instrukcja określająca prędkość poruszania się sprajtu po ekranie monitora. Wartość wyrażenia może przyjmować wielkości od 0 do 10 - 0 - brak ruchu, 10 - największa prędkość.
WRAP ABOUND - WA - powoduje przewijanie sprajtu dookoła ekranu.
NO WBAP AROOND - NW - wyłącza przewijanie sprajtu dookoła ekranu.
USE JOYSTICK - UJ - powoduje przekazanie kierowania sprajtem do portu joysticka nr 1. Joystick kontroluje tylko kierunek, prędkość jest określana przez instrukcję MAKE SPEED. Gdy na ekranie znajduje się kilka sprajtów, wszystkie będą kontrolowane jednocześnie, nawet gdyby miały różne prędkości.
NO JOYSTICK - NJ - wyłącza kontrolowanie aktualnego sprajtu przez joystick.
THAW - TW - powoduje, że wszystkie widoczne na ekranie i nie mające zerowej prędkości sprajty zaczną się poruszać.
FBEEZE - FE - zatrzymuje ruch wszystkich sprajtów. Ruch można ponownie przywrócić instrukcją THAW.

STEROWANIE I POZOSTAŁE INSTRUKCJE.

BEEP wyrażenie - BP - powoduje generowanie dźwięku przez żółwia. Wysokości dźwięku i odpowiadające im wartości wyrażenia podane są w tabeli.

NAZWA DZWIĘKU	WARTOŚĆ BEEP
C	17
C#	18
D	19
D#	20
E	21
F	22
F#	24
G	25
G#	27
A	28
A#	30
B	32
C	34
C#	36
D	38
D#	40
E	43
F	45
F#	48
G	51
G#	54
A	57
A#	61
B	64
C	68
C#	72
D	76
D#	81
E	86
F	91
F#	96
G	102
G#	108
A	115
A#	122
B	129
C	137
C#	145

Wyrażenie może być dowolną kombinacją zmiennych i liczb, a jego wartość nie może być większa od 255.
NO BEEP - NB - wyłącza generowanie dźwięku.
SET DELAY TO wyrażenie - SD - określa opóźnienie po kolejnych krokach żółwia. Opóźnienie liczone jest w jednostkach równych 1/50 sekundy. Żółw będzie poruszał się wolniej dopóki nie spotka instrukcji SET DELAY TO 0.
WAIT wyrażenie - WT - określa czas oczekiwania między kolejnymi krokami programu. Jednostką czasu jest 1/50 sekundy. Np. WAIT 50 odczeka jedną sekundę.
STOP - SP - zatrzymuje wykonywanie programu. Naciśnięcie klawisza RETURN spowoduje przejście do głównego menu.
LOOP wyrażenie - LP - wartość wyrażenia określa, ile razy ma być wykonany program zawarty w pętli. W czasie kolejnych wykonań pętli komputer zwiększa wskaźnik wykonań pętli INBEX o jeden.
LOOP END - LE - koniec pętli. Jeśli wskaźnik wykonań pętli jest równy wartości wyrażenia w instrukcji LOOP, to program przejdzie do następnej linii, a jeśli jeszcze nie, to wróci z powrotem do instrukcji LOOP.
REMARK tekst - RK - tekst po instrukcji REMARK jest ignorowany przez program. Tekst może służyć do nadania nazwy lub zaznaczenia miejsca w programie.
LABEL nazwa - LL - etykieta określająca miejsce w programie. Instrukcja wykorzystywana w instrukcji skoku, określa miejsce, do którego program ma skoczyć.
JUMP nazwa etykiety - JP - instrukcja skoku bezwarunkowego. Program, spotykając tą instrukcję wykona skok do etykiety o podanej nazwie.
TEST IF (warunek logiczny) - TI - jeśli warunek logiczny jest prawdziwy np. TEST IF (X>2) dla X=8 pogram ustawi wskaźnik prawdy na TAK, jeśli nie jest prawdziwy, to wskaźnik prawdy zostanie ustawiony na NIE. Wskaźnik można sprawdzić w dowolnym miejscu programu instrukcjami IF TRUE JUMP i IF FALSE JUMP. Np. można stosować następujące warunki logiczne:

TEST IF (X>2 AND Y=4)
TEST IF (W-8=INDEX)
TEST IF (T=12)
TEST IF (R.12 OR (C<14 AND C>4))

Instrukcja ta może również sprawdzać położenie żółwia na ekranie, np. TEST IF (ROW=5 AND COLUMN>10).
IF TRUE JUMP nazwa etykiety - IT - instrukcja skoku warunkowego, działa tylko wtedy, gdy wcześniej warunek logiczny sprawdzany był za pomocą instrukcji TEST IF i wskaźnik prawdy został ustawiony na TAK. Jeśli te warunki zostaną spełnione, to program wykona skok do etykiety o podanej nazwie, jeśli nie, to zacznie wykonywać następną linię.
IF FALSE JUMP nazwa etykiety - IF - program wykona skok do podanej etykiety, jeśli wskaźnik prawdy ustawiony został na NIE.
USE nazwa etykiety - UE - instrukcja wywołująca podprogram o podanej nazwie etykiety. Po wykonaniu podprogramu, gdy program dojdzie do instrukcji ROUTINE END zostanie wykonana kolejna instrukcja po USE. Podprogramy mogą być piętrowe tzn. w jednym podprogramie może być następny itd. do trzydziestu pięter.
ROUTINE END - RE - koniec podprogramu. Program wraca do linii następnej po instrukcji USE. Jeśli program spotka tą instrukcję nie realizując podprogramu, to ją zignoruje i przejdzie do następnej linii.
CHECK FOR symbol - CF - np. CHECK FOR + sprawdza, czy symbol znajdujący się bezpośrednio przed żółwiem jest taki jak w instrukcji CHECK FOR, jeśli tak, to wskaźnik prawdy ustawiony zostanie na TAK, a jeśli nie to na NIE. Instrukcja działa tylko w trybie LORES.
CHECK ACT1VE - CA - sprawdza, czy aktualny sprajt wywołany ostatnią instrukcją TELL SPRITE jest widoczny na ekranie. Jeśli jest widoczny, to wskaźnik prawdy zostanie ustawiony na TAK, jeśli nie jest widoczny, to wskaźnik prawdy zostanie ustawiony na NIE.
BUMP SPRITE - BS - sprawdza, czy aktualny sprajt nie zderzył się z innym sprajtem. Jeśli tak, to wskaźnik prawdy zostanie ustawiony na TAK, jeśli nie, to na NIE. Instrukcja jest bardzo przydatna w wykrywaniu zderzeń w grach komputerowych.
BUMP BACKGROUND - BB - działa podobnie do poprzedniej instrukcji, ale wykrywa zderzenia z tłem - znakami alfanumerycznymi w LORES i kropkami w HIRES.

Język LOGO-64 został tak zaprojektowany, by wykrywał błędy w momencie ich popełniania, czyli wtedy gdy wprowadzasz nową linię do programu. Niektóre błędy powstają podczas wykonywania programu, te też są wykrywane i sygnalizowane na ekranie odpowiednim komunikatem. Oto spis komunikatów o błędach: